منتورینگ – Mentoring برخلاف یک ارتباط مدیریت و کارمند، مشاور و مشاوره گیرنده و یا مربی و شاگرد، یک ارتباط داوطلبانه با میل و خواسته هر دو طرف است که معمولا بدون مطرح شدن خواسته های مالی و منفعت طلبانه مطرح می شود و در این بین حتی یک مدیر نیز می تواند رابطه منتورینگ با پرسنل خود داشته باشد اما باید مواردی را در نظر بگیرد.

اگر منتورشیپ یا مربی گری (که در زبان فارسی بیشتر جا افتاده) و یا منتورینگ را بعنوان یک فرایند در نظر بگیریم، در این پروسه، یک فرد با تجربه بیشتر تجربیات و دانش و مهارت خود را به یک فرد با تجربه کمتر که به نام “منتی” مطرح می شود منتقل می کند و در این بین هر دو طرف رضایت کامل را دارند و با عشق این کار را انجام می دهند. بخصوص منتور (منتور کیست) که باید از وقت خود بگذارد. فرایند منتورینگ یک فرایند تعاملی دو طرفه است که افراد می توانند در هر نقش و جایگاه و سن و سالی داشته باشند چه مدیر یک مجموعه بزرگ باشد، چه یک کارآموز در حوزه ای خاص و چه یک فرد مسن.

ساختار منتورینگ چند فاکتور را تحت تاثیر خود قرار می دهد از جمله : ارتباط و حمایت های عاطفی و روانی، هدایت شغلی و کاری، نقش بازی کردن و انتقال تجربه که در این بین شکل می گیرد. انتقال تجربه و دانش که منتور در طول یک پروسه طولانی یا حتی کوتاه در موضوعی خاص کسب کرده است، بخش بسیار مهمی از ماجرای منتورینگ است که با در نظر گرفتن حمایت های عاطفی روانی و در کنار هدایت به مخاطب منتقل می شود.

در تعریفی دیگر، منتورینگ بعنوان یک فرایند تعاملی، انتقال غیررسمی و بدور از تعارفات دانش و تجربه، سرمایه اجتماعی و حمایت روانی است که به فردی که در یک جایگاه شغلی قرار دارد، در کسب و کاری خاص مشغول است یا بفکر توسعه فردی خویش می باشد ارائه می گردد. این پروسه معمولا رو در رو (فرد به فرد) است که البته گاهی فرد به گروه نیز انجام می شود و در یک بازه زمانی تقریبا طولانی مدت است و همچنین خرد – Wisdom بعنوان یک فاکتور مهم در منتور نقش مهمی را در انتقال دانش و اطلاعات و تجربه بازی می کند.

در فرایند منتورینگ، چند تکنیک بعنوان تکنیک های کلیدی مطرح است :

همراهی :

مشارکت و همراهی با توجه در مسیر، که با همراهی قدم به قدم یادگیرنده میسر می شود. حرکت شانه به شانه.

کاشت بذر در ضمیر فرد :

نتیجه ای به نام تغییر در ذات منتورینگ نهفته است. معمولا افراد به سختی برای تغییر آماده می شوند، لذا زمین بایر ضمیر فرد می بایست برای تغییر ابتدا آماده سازی شده تا زمانی که پذیرش منتورینگ را داشته باشد. تا بتوان بذر تغییر را در ضمیر فرد کاشت.

شتاب در رشد :

وقتی میل به تغییر به مراحل میانی خود میرسد، آموزش پذیری به راحتی اتفاق می افتد. در اینجا تلاش منتور در تغییر نوع نگرش و نوع نگاه فرد به حداکثر میزان خود می رسد. تغییر در الگوهای ارزشی یا حتی اولویت بندی ارزش ها و در کل تغییر در هویت ذهنی فرد.

نشان دادن :

در این مرحله، نیاز به نشان دادن است. نیاز به فعلیت در آوردن ذهنیات منتقل شده. در اینجا منتور یا تجربیات خود را به نمایش می گذارد و بیان می کند، یا مسیری را که دیگران طی کرده اند را به صورت رنگی و شفاف برای منتی بیان می کند. به گونه ای که کاملا قابل درک و قابل تصور باشد. تصویرسازی آنچه که منتقل شده از طریق انتقال بواسطه رفتار و عملکرد حال یا گذشته خود منتور. در این مرحله یکی از ابزارها، داستان سرایی یا Storytelling است.

درو کردن و برداشت :

منتور در این حالت فرد را به مرحله ای وارد می کند که خود میوه های رسیده را بچیند. آنچه را که در ضمیر ناخودآگاه خود کاشته برداشت کند. اینجا نتیجه گیری شکل می گیرد. اینکه چقدر این آموزه ها کاربردی بود و توانست فرد را پیش راند.

یک تکنیک دیگر نیز به نام روش سقراطی یا دیالکتیک وجود دارد که با سوال و جواب و پرسش و پاسخ جلو می رود تا اینکه فرد به خودآگاهی میرسد و پروسه به همین ترتیب جلو می رود. به صورتی که فرد خود پاسخ سوالاتش را از دانسته های قبلی پیدا می کند و در این بین منتور در فرایند منتورینگ صرفا خودآگاهی را در فرد تقویت کرده و او را از آنچه که هست آگاه می کند. در این تکنیک سوال و جواب به صورت هدفمند و آگاهانه پرسیده می شود. ابتدا موافقت و همراهی فرد جلب شده و سپس حرف های ضد و نقیض او آشکار شده و با بهره گیری از مواضع خود فرد، ادعا و گفته هایش رد می شود.

منتورینگ انواع مختلفی دارد که به صورت زیر توضیح داده می شود :

چند منتوری : در این روش فرد چندین منتور در حوزه های مختلف دارد که می تواند از هر کدام از آنها دانش و تجربه خاصی را فراگرفته و از آن استفاده کند. این یک مبحث جدید است که اخیرا باب شده.

منتور تخصصی : منتورهای می توانند در حوزه ای خاص تخصص داشته باشند. برای مثال فرد قصد دارد صرفا برای بحث کسب و کار خود منتور داشته باشد. این فرد صرفا در زمینه کسب و کار منتوری می کند و تجربیات و دانش خود را منتقل می کند. این منتورهای متخصص دانش و آگاهی و ترندها و مباحث روز را در مورد آن تخصص می دانند و در موردش آگاهی دارند.

منتور صنف و صنعت خاص : این منتور علاوه بر اینکه در حوزه ای خاص تخصص دارد، نسبت به سرمجموعه های آن صنعت یا صنف نیز اطلاعات کلی دارد و به نوعی کاملا بر موضوع مربوطه سوار است و می داند که گذشته و آینده و حال این حوزه به چه صورت بوده، هست و خواهد بود.

منتور سازمانی : منتورینگ سازمانی نوعی خاص از ارائه مشاوره است که در یک سازمان بر اساس نیازهای آن سازمان و گپ ها و مشکلات همان سازمان انجام می شود. به این صورت که منتور از چون و چند سازمان مطلع بوده و در مورد آن آگاهی کامل دارد و در این زمینه می تواند خدمات منتورینگ را ارائه کرده و در مقابل هزینه را دریافت کند. منتورهای سازمانی بیشتر شبیه مشاوران هستند.

منتور تکنولوژی : این یک ترند جدید در دنیای منتورینگ است.این فردی است که خوره فناوری بوده و در مورد انجام کارها بواسطه فناوری های نوین دانش و اطلاعات جامعی دارد و می تواند ارزش آفرینی زیادی برای سازمان داشته باشد.

منتورینگ رسمی و غیررسمی

یک دسته بندی دیگر، منتوری را به دسته بندی رسمی و غیررسمی تقسیم می کند. این نوع دسته بندی به سازمان و شخص برمی گردد. رسمی، در سازمان ها و با برنامه های خاصی که از پیش چیده شده و الگو و روش دارد جلو می رود و غیررسمی بیشتر برای اشخاص به صورت فرد به فرد همانطور که اشاره شد بر میگردد.

منتورینگ برعکس

این نوع از منتورینگ که از حدود سال 2000 به بعد شکل گرفته و توسط نسل جدید که با تکنولوژی زندگی خود را آغاز کرده اند انجام می شود. کوچکترها بزرگترها را هدایت می کنند تا از فناوری های نوین، شبکه های اجتماعی، وب و فناوری اطلاعات و ارتباطات برای داشتن زندگی بهتر بهره مند شوند. البته بزرگترها نیز در این بین حرف هایی برای گفتن دارند که می تواند برای نسل جدید عاشق تکنولوژی مفید باشد 🙂 همیشه.